इस अध्याय में हम हिन्दी वर्तनी शब्द या शुद्ध और अशुद्ध शब्द के बारे में जानगे इस अध्याय से भी प्रतियोगी परीक्षाओं में
2 या 3 प्रश्न अवश्य पूछे जाते है।
आइये हम जानते है कि इस अध्याय में क्या क्या जानेगें –
- वर्तनी की परिभाषा
- महत्पूर्ण वर्तन शब्द यानी शुद्ध और अशुद्ध शब्द
- वर्तनी से टेस्ट भी देंगे
- एक बार इसे ध्यान से पढ़ ले ये वर्तनी शब्द किसी न किसी परीक्षाओं में अवश्य पूछे गये है
हिन्दी वर्तनी शब्द

वर्तनी की परिभाषा → लिखने की रीति को वर्तनी या अक्षरी कहते हैं। यह हिज्जे भी कहते है। किसी भी भाषा की समस्त ध्वनियों को सही ढंग से उच्चरित करने के लिए ही वर्तनी की एकरूपता स्थिर की जाती है। इसे अंग्रेजी में (Spelling) भी कहलाती है। इसका दूसरा नाम शुद्ध या अशुद्ध भी कहा जाता है।
अशुद्ध शब्द | शुद्ध शब्द |
कुमुदनी | कुमुदिनी |
शरीरीक | शारीरिक |
कवयत्री | कवयित्री |
उच्छखल | उच्छृंखल |
वालमीक | वाल्मीकि |
परीस्थिति | परिस्थिति |
कैलाश | कैलास |
नुपुर | नूपुर |
आहवान | आह्रान |
चारदीवारी | चहारदीवारी |
आहलाद | आह्राद |
निरपराधी | निरपराध |
प्रमाणिक | प्रामाणिक |
विशिष्ठ | विशिष्ट |
ग्रहीत | गृहीत |
दृष्टा | द्रष्टा |
अनाधिकृत | अनधिकृत |
अनुदित | अनूदित |
ज्योतस्ना | ज्योत्स्ना |
आहलाद | आह्राद |
अनुग्रहित | अनुगृहीत |
पूज्यनीय | पूजनीय |
ज्ञानेन्द्रीयाँ | ज्ञानेन्द्रियाँ |
पारिश्रामीक | पारिश्रमिक |
निष्कषता | निष्कर्षतः |
अधोपतन | अधःपतन |
जानहवीं | जाह्रवी |
अनवेषण | अन्वेषण |
संदर्भ | सन्दर्भ |
वज़िफा | वज़ीफ़ा |
संगीतग्य | संगीतज्ञ |
दोरबलय | दौर्बल्य |
उतप्रेक्षा | उत्प्रेक्षा |
त्रिदोश | त्रिदोष |
मृत्युजन्तय | मृत्युंजय |
अपरान्ह | अपराह्र |
परामुखपेशी | परमुखापेक्षी |
रचयीता | रचयिता |
स्वाती | स्वाति |
अन्यन्याश्रित | अन्योन्याश्रित |
प्रकारान्त | प्राकारान्त |
अध्यन | अध्ययन |
अग्रगम्य | अग्रगण्य |
उपचारिकता | औपचारिकता |
समान्य | सामान्य |
संवत | संवत् |
चिकीत्सक | चिकित्सक |
अजस्सर | अजस्त्र |
माहातम्य | महात्म्य |
कवियित्री | कवयित्री |
वांगमय | वाड्मय |
परलौकिक | पारलौकिक |
द्रष्टय | दृष्टव्य |
मन्तिमण्डल | मन्त्रिमण्डल |
अनुग्रहीत | अनुगृहीत |
उपलिखित | उपरिलिखित |
छतीस | छत्तीस |
हतोत्साह | हतोत्साहित |
मानविकरण | मानवीकरण |
सयासी | संन्यासी |
जीजीविषा | जिजीविषा |
यानी | यानि |
वाल्मीकी | वाल्मीकि |
उज्जवल | उज्जवल |
हस्ताक्षेप | हस्तक्षेप |
सयांस | संन्यास |
शरचंद्र | शरच्चंद्र |
क्लेष | क्लेश |
धोबिनी | धोबिन |
स्वतंत्रय | स्वातंत्र्य |
बिदुषी | विदुषी |
उत्तरदाई | उत्तरदायी |
छयालीस | छियालीस |
श्रुतिलिपि | श्रुतलिपि |
कौतहल | कौतूहल |
तिरदोष | त्रिदोष |
घनिष्ट | घनिष्ठ |
प्रतिनीधी | प्रतिनिधि |
आर्शीवाद | आशीर्वाद |
अजीविका | आजीविका |
जागृत | जाग्रत |
हिरण्यकश्यप | हिरण्यकशिपु |
अर्न्त्ध्यान | अन्तर्धान |
षष्ठम | षष्ठ |
सांस्कृत्यायन | सांकृत्यायन |
बंदना | वन्दना |
पोरूष | पौरुष |
कालीदास | कालिदास |
गरीष्ट | गरिष्ठ |
उपरर्युक्त | उपर्युक्त |
निरपराधी | निरपराध |
यथेष्ठ | यथेष्ट |
सर्जन | सृजन |
पौत्रिक | पैतृक |
ऐषणा | एषणा |
अहिल्या | अहल्या |
सर्जन | सृजन |
गोपनिय | गोपनीय |
बिस्मृत | विस्मृत |
सुश्रुषा | शुश्रूषा |
अन्तर्ध्यान | अन्तर्धान |
अध्रम | अधर्म |
रिषि | ऋषि |
दीधायु | दीर्घायु |
अधिवेषन | अधिवेशन |
उत्वंग | उत्तुंग |
इचइता | रचयिता |
प्रदर्शीनी | प्रदर्शनी |
प्रेयसि | प्रेयसी |
विरहीणी | विरहिणी |
साप्तहीक | साप्ताहिक |
सर्वस्य | सर्वस्व |
समिक्षा | समीक्षा |
तत्कालिक | तात्कालिक |
दोस | दोष |
नारायड़ | नारायण |
नबाव | नवाब |
ब्रिज | ब्रज |
विश्लेसण | विश्लेषण |
निष्तार | निस्तार |
विरहणी | विरहिणी |
यसस्वी | यशस्वी |
स्वयम्वर | स्वयंवर |
मनोकष्ट | मनःकष्ट |
स्थायीत्व | स्थायित्व |
भगीरथी | भागीरथी |
युधिष्ठर | युधिष्ठिर |
औतार | अवतार |
गरुण | गरूण |
आतीथेय | अतिथेय |
चिह्रन | चिह्र |
गाव | गांव |
उपाशना | उपासना |
इश्वर | ईश्वर |
ईर्षा | ईर्ष्या |
कालीदास | कालिदास |
करय | क्रय |
क्रिपा | कृपा |
कियारी | क्यारी |
एश्चर्य | ऐश्वर्य |
ऐक्यता | ऐक्य |
उपलक्ष | उपलक्ष्य |
कन्हेया | कन्हैया |
उदेश्य | उद्देश्य |
उपर | ऊपर |
ऊर्मीला | उर्मिला |
उन्नती | उन्नति |
उलंघन | उल्लंघन |
आसाढ़ | आषाढ़ |
अराधना | आराधना |
अमिस | आमिष |
आजिवका | आजीविका |
आसा | आशा |
उज्वल | उज्ज्वल |
उन्नती | उन्नति |
प्राशाद | प्रासाद |
प्रतीज्ञा | प्रतिज्ञा |
नराज | नाराज |
निरोग्य | नीरोग |
प्रशन्न | प्रसन्न |
छुधा | क्षुधा |
छमा | क्षमा |
दुरावस्था | दुरवस्था |
दीवारात्रि | दिवारात्र |
तिलांजली | तिलांजलि |
सम्वाद | संवाद |
स्थई | स्थायी |
स्थिती | स्थिति |
सन्मान | सम्मान |
हस्तछेप | हस्तक्षेप |
विकाश | विकाश |
व्यवहारिक | व्यावहारिक |
जगतनाथ | जगन्नाथ |
बिराट | विराट |
वीधि | विधि |
बहिस्कार | बहिष्कार |
पितृण | पितृऋण |
नदेश | नदीश |
दिगजाल | दिग्जाल |
दुरावस्था | दुरवस्था |
परिछेद | परिच्छेद |
यस | यश |
सौजन्यता | सौजन्य |
साहीत्यिक | साहित्यिक |
आकंक्षा | आकांक्षा |
अमावश्या | अमावस्या |
असुद्ध | अशुद्ध |
उपलक्ष | उपलक्ष्य |
गायिकी | गायिका |
तत्मय | तन्मय |
मनहर | मनोहर |
भस्मिभूत | भस्मीभूत |
पतीत | पतित |
निर्दयी | निर्दय |
समिक्षा | समीक्षा |
म्रित्युञ्जय | मृत्युञ्जय |
केंद्रियकरण | केंद्रीयकरण |
सौख्यता | सौख्य |
वर्तनी शुद्ध-अशुद्ध टेस्ट
इसे भी जाने अवश्य ↓
तद्भव एवं तत्सम शब्द 500+ टेस्ट के साथ Click here
हिन्दी विलोम शब्द 500 शब्द Click here
अनेक शब्दों के लिए एक शब्द Click here
सामान्य हिन्दी प्रैक्टिस सेट सीरिज Click here