भारत के प्रमुख जांच आयोग एवं समितियाँ

आज का टॉपिक भारतीय अर्थव्यवस्था  से  भारत के प्रमुख जांच आयोग एवं समितियाँ जिसे अंग्रेजी में Major Commissions and Committees of India कहते है और आप को पता ही है कि ये परीक्षा की दृष्टि से बहुत ही महत्वपूर्ण है।

इस अध्याय से प्रतियोगी परीक्षाओं में प्रश्न अवश्य पूछे जाते है।

तो हम सभी मिलकर जानते है भारत के प्रमुख जांच आयोग एवं समितियाँ

भारत के प्रमुख जांच आयोग एवं समितियाँ

भारत के प्रमुख जांच आयोग एवं समितियाँ Major Commissions and Committees of India
भारत के प्रमुख जांच आयोग एवं समितियाँ
समिति (Committee) कार्यक्षेत्र (Workspace)
सरकारिया समिति केन्द्र व राज्य सम्बन्ध
नरसिम्हम समिति बैकिंग सुधार
स्वामीनाथन समिति जनसंख्या नीति 
राजा चलैया समिति कर सुधार
जानकी रमण समिति प्रतिभूति घोटाला
रंगराजन समिति भुगतान संतुलन
मल्होत्रा समिति बीमा क्षेत्र में सुधार
भण्डारी समिति क्षेत्रीय ग्रामीण बैंकों की पुनर्सरंचना
आबिद हुसैन समिति लघु उद्योग
सेन गुप्ता समिति शिक्षित वेरोजगार
तेंदुलकर समिति निर्धनता रेखा से नीचे जनसंख्या के आकलन हेतु
नन्जुन्दप्पा समिति रेलवे किराया भाड़ा
गुप्ता समिति दुरसंचार पुनर्सरचना
राज समिति कृषि जोतकर
वांचू समिति प्रत्यक्ष कर
खुसरो समिति कृषि साख
गोस्वामी समिति औद्योगिक रुग्णता
रेखी समिति अप्रत्यक्ष कर
सच्चर समिति मुस्लिमों की सामाजिक आर्थिक व शैक्षणिक स्थित का अध्ययन
ज्ञानप्रकास समिति चीनी घोटाला
गोइपोरिया समिति बैकिंग सेवा सुधार
विजय केलकर समिति प्राकृतिक भैष मूल्य
खन्ना समिति रेल सुरक्षा
तारापोर समिति पूँजी खाते की परिवर्तनशीलता
वर्मा समिति कमजोर बैंकों को पुनर्सरचना
काबरा समिति फ्यूचर ट्रेडिंग
महाजन समित चीनी उद्योग
कंजुरू समिति रेल सुरक्षा
सप्तऋषि समिति स्वदेशी चाय उद्योग के विकास हेतु
वी.एस. व्यास समिति कृषि एवं ग्रामीण साख विस्तार
शाहनवाज समिति रेल सुरक्षा
मीरा सेठ समिति हथकरघे के विकास 
शंकरलाल गुरू समिति कृषि विपणन
रेखा समिति अप्रत्यक्ष करों से
भूतलिंगम समिति वैट से
एल.के. झा समिति मौनवेट
चन्द्रशेखरन समिति शेयरों से
दांतवाला समिति बेरोजगारी के अनुमान से
वैधनाथन समिति सिंचाई के पानी
महालनोविस समिति राष्ट्रीय आय से
खुसरो समिति कृषि सुधार से
डॉ. मेहता समिति आई.आर.डी.पी. की प्रगति पर पुनर्विचार
वाघुल समिति म्युचुअल फंड स्कीम से
राकेश मोहन समिति आधारित संरचना वित्तीयन से
सोधानी समिति विदेशी मुद्रा बाजार से
पिन्टो समिति नौवहन उद्योग से
सुशील कुमार समिति बीटी कपास की खेती की समीक्षा
हजारी समिति औद्योगिकी नीति
सत्यम समिति वस्त्र नीति
सुखमय चक्रवर्ती समिति मैद्रिक प्रणाली पर पुर्नविचार
मेलगाँव समिति प्राथमिक पूँजी बाजार
भगवती समिति बेरोजगारी
कर सुधार समिति राजा चलैया

परीक्षा की दृष्टि से आर्थिक समितियाँ एवं उनके कार्यक्षेत्र से महत्वपूर्ण प्रश्न

  • भारत में गठित पहली सहकारी समिति थी → साख समितियाँ
  • वर्ष 1994 में जनसंख्या नीति के लिए किस समिति का गठन किया गया था → स्वामीनाथन समिति का 
  • नाबार्ड द्वारा क्षेत्रीय ग्रामीण बैंकों की देखरेख हेतु  कौन-सी समिति गठित की गई → यू.के.शर्मा समिति
  • खनिज तेल क्षेत्र में सुधार से सम्बन्धित कौन -सा समिति का गठन किया गया था → सुन्दर राजन समिति
  • शिक्षित बेरोजगारी  से सम्बन्धित कौन – सी समिति गठित की गई थी → सेन गुप्ता समिति
  • तारापोर समिति का गठन किया गया था → यू.टी. आई. के शेयर सौदों की चांज हेतु
  • वित्तीय संस्थाओं तथा बैंकों की भूमिका में समन्वय स्थापित हेतु कौन सी समिति बनी → एस.एन. खान. समिति
  • हजारी समिति किस नीति से सम्बन्धित थी → औद्योगिक नीति से 
  • सार्वजनिक वितरण प्रणाली  से सम्बन्धित समिति है → वेणुगोपाल समिति
  • औद्योगिक रुग्णता से सम्बन्धित समिति कौन सी है → तिवारी समिति एवं गोस्वामी समिति
  • भारत के प्रमुख जांच आयोग( Major Commission of Inquiry of India)

आयोग (Commissions) जांच/क्षेत्र (test/field)
नानवती आयोग गोधरा कांड
जैन आयोग राजीव गाँधी हत्याकांड
ठक्कर आयोग इन्दिरा गाँधी हत्याकांड
लिब्राहन आयोग बाबरी मस्जिद
फुकन आयोग तहलका टेपकांड
हिटले आयोग श्रम
श्रीकृष्ण आयोग मुम्बई दंगे से (1993)
 मुखर्जी आयोग नेताजी सुभाष चन्द्र बोस की  कथिक गुमशुदगी विषय से
मण्डल आयोग पिछड़ा जातियों के लिए सीटों के आरक्षण
कोठरी आयोग शैक्षिक सुधार
सरकारिया आयोग केन्द्र और राज्य संबंध
हंटर आयोग जालियावाला बाग हत्याकांड

 इसे भी जनिए आप ↓

भारतीय अर्थव्यवस्था प्रैक्टिस सेट सीरिज दीजिए Click here

भारत की अर्थव्यवस्था से महत्वपूर्ण प्रश्न Click here

संविधान प्रैक्टिस सेट सीरिज Click here

error: Content is protected !!